سالم خبر: جمعیت قابل توجهی از مردم کشور از منظر پزشکی، به دلیل اینکه سهم مناسبی از ورود دارو به کشور ندارند از درمان های استاندارد برخوردار نیستند.

سالم خبر: جمعیت قابل توجهی از مردم کشور از منظر پزشکی، به دلیل اینکه سهم مناسبی از ورود دارو به کشور ندارند از درمان های استاندارد برخوردار نیستند.

فرشاد فرزادفر رییس مرکز تحقیقات بیماری های غیرواگیر پژوهشگاه علوم و غدد متابولیسم در گفت و گو با سالم خبر در پاسخ به این سوال که چرا به رغم اظهارات مسوولان دولت و وزارت بهداشت مبنی بر اینکه سهم دارو از نظام سلامت و سهم نظام سلامت از GDP در ایران گاه از برخی کشورهای توسعه یافته هم بیشتر است اما، چرا همچنان مردم حتی به اندازه مردم کشورهای همتراز و همسایه، به خدمات دارویی و درمانی دسترسی ندارند؟ با بیان این مطلب گفت: ترکیه در سال 2001 اصلاحات بزرگی را با هدف بهبود دسترسی، افزایش کیفیت و کاهش هزینه های خدمات در حوزه سلامت انجام داد. نتیجه آنکه در سال 2013 سرانه هزینه هر فرد برای نظام سلامت در ترکیه حدود 950 دلار  بود در حالی که این عدد در همان سال برای ایران 1250 دلار بر آورد شد ، این در حالی بود که ما نه از کیفیت و نه از سطح دسترسی مردم ترکیه به خدمات درمانی و دارویی برخوردار بودیم و علت عمده آن به کارآیی پایین نظام سلامت ایران نسبت به ترکیه برمی­گردد.

وی همچنین درباره سهم مردم از داروی نوین عرضه شده در جهان توضیح داد: گرچه ما علم را در یک مقیاسی کوچک و در بخش های بومی آن تولید می کنیم ولی بخش عمده ی آن را به ویژه در حوزه پزشکی، از دنیای غرب واردکرده و استفاده می کنیم. در حال حاضر انجمن های بیماری های مختلف در آمریکا مانند انجمن قلب، انجمن دیابت و سایر انجمن های هر کدام گایدلاین هایی را برای درمان و مدیریت  بالینی بیماری ها، تجویز نوع دارو، مقدار آن و اقدامات متناسب با شرایط بیماری را ارائه می­کنند.

رییس مرکز تحقیقات بیماری‌های غیرواگیر پژوهشگاه علوم و غدد متابولیسم ادامه داد: در درجه اول باید پرسید وزارت بهداشت یا سازمان­های بیمه‌­گر کدامیک از گایدلاین های مورد نیاز خود را بومی ساخته اند و پزشکان تحت قرارداد یا مدیریت خود را موظف به اجرای آن گایدلاین ها می­نمایند. پاسخ به این سوال بسیار ساده است و آن اینکه در حال حاضر گایدلاین های بومی شده موجود برای پزشکان به هیچ وجه الزام آور نیست و در بسیاری از مواد گایدلاین درمان بیماری ها بومی نشده است و پزشکان ناچارند از گایدلاین های غربی یا بین المللی استفاده نمایند.

فرزادفر رییس مرکز تحقیقات بیماری های غیرواگیر پژوهشگاه علوم و غدد متابولیسم همچنین در پاسخ به این سوال که ما به چه میزان  این گایدلاین ها را در ایران اجرا می کنیم و با اجرای هر کدام از این گایدلاین ها چقدر بیماران منتفع خواهند شد؟ اظهارداشت:برای فهم بیشتر این مساله مثالی را برای شما عرض می کنم؛ ما طی مطالعه اولیه ای به بررسی این موضوع پرداختیم که چقدر از درمان ها و در واقع مدیریت و کنترلی که توسط پزشکان بر روی بیماران مبتلا به دیابت در کشور انجام می شود، بر اساس گایدلاین انجمن دیابت آمریکاست؛ گایدلاینی که در دنیا معتبر و مرجع است.

وی ادامه داد:  نتایج حاصل از این بررسی ها نشان داد که 63 قانون دارویی در این گایدلاین برای درمان و مدیریت بیماران دیابت تعریف شده که هریک نشان می دهد برای هر بیمار بسته به نوع درمان و اولویت های مربوطه چه داروها و روش های درمانی باید تجویز شوند. پس از آن همه نسخه هایی که پزشکان برای همه بیماری ها و بیماران در بیمه سلامت ایران تجویز کرده بودند و تعداد آنها تقریبا سه میلیارد نسخه بود را بررسی و از میان آنها نسخه های مربوط به بیماران مبتلا به دیابت را جدا کرده و آنها را مورد مطالعه قرار دادیم.

فرزاد فر نتایج بررسی ها را اینگونه تشریح کرد که از میان 63 قانون تعریف شده در گایدلاین انجمن دیابت آمریکا، تنها 8 قانون در کشور ما اجرا می شود. یعنی از میان 63 حالتی که برای درمان بیماران مبتلا به دیابت وجود دارد 8 روش آن در ایران مورد استفاده قرار می گیرد و مردم ایران نسبت به مردم امریکا دسترسی کمتری به امکانات دارویی موجود در جهان دارند و پزشکان به دلیل در دسترس نبودن یا تحت پوشش بیمه نبودن داروهای مربوطه  نمی توانند آن را اجرا کنند.

وی در مورد چرایی اجرایی نشدن  روش های دیگر در این زمینه همچنین گفت: چون داروهایی که در آن گایدلاین ها معرفی شده اند اصلا در
ایران موجود نیستند و اغلب داروهای 55 روش درمانی دیگر گران هستند و پتنت دارند. البته من در این باره که باید موجود باشند یا نباشند صحبت نمی کنم و قضاوتی در این باره ندارم و فقط شرح وضعیت می کنم. نکته دیگری که ما در مطالعات خود دریافتیم این بود که به جز هشت قانون و روشی که در گایدلاین آمریکاست بیست و چند روشی هم در ایران داریم که در هیچ گایدلاینی در جهان وجود ندارند؛ یعنی پزشکان ما درمان هایی را اجرا می کنند که با گایدلاین ها منطبق نیست.  

رییس مرکز تحقیقات بیماری های غیرواگیر پژوهشگاه علوم و غدد متابولیسم افزود: از سوی دیگر هشت قانونی که در کشور ما اجرا می شود حدود 50 درصد بیماران مبتلا به دیابت ما را از نظر شیوع، در برمی گیرد؛ به این معنا که 50 درصد از بیماران مبتلا به دیابت در کشور ما به دلیل نبود دارو، خدماتی را که طبق مقررات و قوانین پزشکی تعریف شده در جهان غرب باید دریافت کنند، نمی گیرند. توجیه سیاست گذار در این وضعیت این است که این خدمات دارویی گران است و اگر این داروها و روش های درمانی وارد کشور شوند مردم متقبل هزینه های بیشتری خواهند شد.

وی در پاسخ به این سوال که آیا سیاست گذار ما مطالعه ای علمی در این باره انجام داده که در آن ترجیح مردم برای استفاده از روش های درمانی قدیمی تر و احتمالا کم کیفیت تر اما با قیمت ارزان تر و تحت پوشش دولت را با دسترسی به درمان های پیشرفته تر ولی با هزینه های بالاتر برای جیب خود افراد مقایسه کند؟ اظهار داشت: خیر مطالعه ای انجام نشده است. نکته­ ی اصلی در این زمینه بحث شکست بازار است و این به آن معنا است که در صورتی که دولت در بازار سلامت و در شرایطی خاص مداخله نکند بازار به شرایط تعادل که نقطه­ ی کارآیی باز است نخواهد رسید . بنابراین ترجیحات مردم بخشی از شواهد مورد نیازبرای سیاست گذاری است که باید در کنار سایر شواهد سیاست گذاری مثل هزینه اثر بخشی و واقعیت های بودجه ای کشور در کنار هم دیده شود. از طرفی هم  متاسفانه مطالعاتی که ترجیحات مردم را با در نظر گرفتن هزینه هایی که باید بپردازند و هزینه هایی که دولت باید بپردازند صورت نگرفته است.

فرزادفر در مورد وضعیت و چگونگی ورود داروهای نوین به فهرست دارویی کشور گفت: همه این تصمیم ها در شورایی در سازمان غذا و دارو گرفته می شود و شواهد و مدارک علمی لازم در این باره با استفاده از مطالعه ارزیابی تکنولوژی سلامت (Health Technology Assessment)  صورت می­گیرد که متاسفانه عمده اطلاعات آن از پیش­فرض هایی از مطالعات خارج کشور وام گرفته شده است و شرایط بومی در آن لحاظ نمی شود. به عنوان مثال در زمان تصمیم ­گیری برای وارد شدن یک دارو کنترل دیابت به لیست دارویی کشور این حقیقت که چه درصدی از بیماران دیابتی کشور سطح قند خونشان کنترل نمی­ شود یا عوارض همراه دیابت دارند و یا چه میزان قادر به پرداخت هزینه از جیب برای این داروها هستند و یا چه میزان بیمه باید در زمینه کنترل قند خون و نه فقط ویزیت بیماران هزینه نمایند مورد توجه قرار نمی­گیرند.. البته ما تلاش می کنیم طی مطالعات خود ظرف یکی دو سال آینده به این پرسش هم پاسخ دهیم.